Якутские традиции строительства дома: обряды и приметы
Ватсаптан для себя сохраню и может кому понадобится в будущем.
*🏠САҤА ДЬИЭНИ ТУТАРГА ТУТУҺУЛЛАР СИЭР - ТУОМ*
Саха дьоно дьиэни ес тутарбытыгар сиэрбит - туоммут бу күҥҥэ диэри уларыйбакка кэллэ.
Саҥа дьиэни тутуохтарын иннинээ былыргы кэмнэргэ ойуун эбэтэр бэрт билгэһит кырдьаҕас саҥа дьиэ тутуллар сирин чинчилиирэ. Санаалар тохтообут сиригэр билгэһит хонон турара. Ол сиргэ дьиэлэрин туталлара түүллэрин тойонноохуннарыттан тутулуктааҕа. Сороҕор дьиэ тутуллуохтаах олоҕор суоруллубут мас хатырыгын көпсөлүү ууран, ону нөҥүө күнүгэр көрдөхтөрүнэ, кымырдаҕас мунньустубут буоллаҕына үчүгэй эркиннээх сиринэн ааҕаллара. Сороҕор түөрэх быраҕаллара.
Дьиэ олоҕун таһыгар үүммүт мастары эмиэ чинчилииллэрэ. Тиит мас лабаата үөһээ диэки үмүрүччү үүнэн турар буоллаҕына бүтэй сир диэн, оттон лабаата туора үүммүт сатаҕай көрүҥнээх мастаах сири аһаҕас сиринэн ааттыыллара уонна маннык сиргэ дьиэни туттубаттара.
Дьиэ акылаата түһүөхтээх сиригэр чөҥөчөк баар буоллаҕына түөрэллэрэ, силиһин үчүгэйдик ыраастыыллара.
Дьиэ акылаатын түһэрэллэригэр, былыр туруорбах балаҕан тулаахыннарын туруоралларыгар, сир кырсын алдьаталларыгар Сир Дойду Иччилэриттэн көрдөһөн, көҥүллэтэн алгыстарын аныыллара. Акылаат түһэр муннуктарыгар, тулааһын оҥкучахтарыгар харчы уонна сиэлинэн суулаан арыы уураллара. Дьиэ тутуутун сүрүн түһүмэхтэригэр: акылаат түстэҕинэ, түннүк баайыытыгар, өһүө түһүүтүгэр дьиэлээх ыал бэлиэтээн сирдэрин – уоттарын аһаталлар. Дьиэ тутуутун саамай сүрүн өттө өһүөнү түһэрии – бу дьиэ тутуллан бүттэн, үлэ үмүрүйэн эрэр үөрүүлээх өттө. Өһүө ууруллар муннуктарыгар сиэл уонна харчы эмиэ ууруллар, бу билиҥнэ диэри тутухуллан кэлбит сиэр. Дьиэ өһүөтэ түстэҕинэ, тутуллан бүппүтүн кэриэтэ буолар, онон малааһын тэриллэр.
Итэгэл быһыытынан дьиэ, айыы Аартыга аһыллар сиринэн, илин диэкинэн ааннанар. Дьиэ тутуллан бүттэҕинэ, саҥа дьиэҕэ киирии малаахына тэриллэр. Малаахын үксүн алтынньы, сэттинньи ыйдарга, идэһэлэнэр кэмҥэ оҥоһуллара. Кырдьаҕас баар буоллаҕына, Аал Уоту кини алҕаан аһатара. Дьиэ Иччитэ Дьиэрдэ Бахсыынаттан ыччат дьоно көмүс ньээкэ уйаларыгар этэҥнэ олороллоругар көрдөһө, дьиэлээхтэргэ Айыы дьонун сиэринэн олороллоругар алгыһын аныыр.
